تاکنون روابط روسیه و ایران ماهیتی دوستانه داشته و بدون فراز و نشیب خاصی در حال توسعه بود. با این حال، تشدید تنش‌ها میان روسیه با کشورهای غربی پس از آغاز عملیات نظامی ویژه نیروهای مسلح روسیه در اوکراین و تشدید فشار تحریم‌های غرب بر روسیه، چشم‌انداز ژئوپلیتیک بین‌المللی را به شدت تغییر داد و به نزدیکی مسکو و تهران تحرک بخشید. ایران نیز که بیش از چهل سال است تحت تحریم‌های شدید غرب بوده و همواره در معرض تهدیدات نظامی و سیاسی قرار دارد، شرایطی مشابه را تجربه می‌کند.امروزه غرب، در درجه اول ایالات متحده و متحدان اروپایی آن، تلاش‌های بسیاری برای تحمیل شکست نظامی و ژئوپلیتیکی بر روسیه، فرو بردن آن در یک بحران عمیق اقتصادی و منزوی شدن در عرصه بین‌المللی انجام می‌دهند.
ایران در وضعیت مشابهی تحت فشارهای نظامی- سیاسی و اقتصادی فزاینده غرب قرار دارد. ایالات متحده که پس از انقلاب اسلامی 1979 قادر به غلبه بر سندرم ناتوانی و خصومت با ایران نبود، همچنان با اعمال تحریم‌های جدید علیه تهران در تلاش به تشدید بیشتر بحران اجتماعی-اقتصادی در آن کشور ادامه می‌دهد. واشنگتن از همین رو به بازگشت به برجام تمایل ندارد و به استفاده از نیروی نظامی در صورت نزدیک شدن تهران به آستانه به اصطلاح هسته‌ای شدن تهدید می‌کند.در این شرایط مسکو و تهران در چارچوب «گردش به شرق» به طور فعال شروع به تقویت روابط و همکاری با کشورهایی کردند که تسلیم سلطه آمریکا نمی‌شوند و خواهان توسعه روابط دوستانه با روسیه و ایران هستند.
واقعیت‌های نوظهور ژئوپلیتیکی پیش نیازهای عینی برای نزدیکی مسکو و تهران، توسعه و گسترش همکاری‌ها در زمینههای نظامی-سیاسی، تجاری، اقتصادی، علمی، فنی و غیره به منظور خنثی کردن پیامدهای تهدیدات نظامی و فشار تحریمی غرب و تلاش آن برای منزوی ساختن روسیه و ایران و جلوگیری از نفوذ آنها در شکل‌گیری نظم نوین جهانی، ایجاد می‌کند.یکی از عوامل مهم در نزدیکی روسیه و ایران و تعامل رو به رشد دو کشور، بیان علنی رهبر ایران از درک دلایل و زمینههای اجرای عملیات ویژه نظامی بود؛ اگرچه ایران رسماً از این عملیات حمایت نمی‌کند و از راه حل سیاسی و دیپلماتیک برای حل بحران سخن می‌گوید.روسیه نیز به نوبه خود از موضع ایران مبنی بر غیرقابل قبول بودن حضور نظامی خارجی در خاورمیانه و اهمیت ایجاد ساختار امنیت جمعی در این منطقه حمایت می‌کند و سیاست تهدید و باج خواهی علیه ایران را محکوم می‌نماید.ارزیابی مشترک از تهدیدات نظامی-سیاسی ایالات متحده و غرب و آمادگی برای مقابله مناسب با آنها، موجب حفظ رایزنی‌های سیاسی مداوم و توسعه همکاری‌های نظامی-فنی بین دو کشور می‌شود.
دیدارها و تماس‌های متقابل بین مسکو و تهران به طور جدی در همه سطوح و تقریبا در همه زمینه‌ها از جمله از طریق وزرای حوزه اقتصادی و محافل تجاری افزایش پیدا کرده است. کار کمیسیون بین دولتی همکاری‌های تجاری و اقتصادی روسیه و ایران عمیق‌تر شده است. ریاست این کمیسیون از طرف روسیه بر عهده معاون نخست وزیر الکساندر نواک که ناظر بر بخش انرژی است و ریاست بخش ایرانی بر عهده جواد اوجی وزیر نفت ایران است، نشان می‌دهد بخش انرژی و نفت و گاز مهمترین حوزه اقتصادی ما هستند.مقدمات ساخت فازهای جدید نیروگاه بوشهر و نیروگاه سیریک در استان هرمزگان در حال انجام است.
در چارچوب بخشی از یادداشت تفاهم امضا شده در سال گذشته بین گازپروم و شرکت ملی نفت ایران، توسعه میادین نفت و نفت و گاز در ایران، ساخت خطوط لوله اصلی گاز، اجرای پروژه‌های LNG، عملیات سوآپ با گاز طبیعی و فرآورده‌های نفتی و همچنین توسعه همکاری‌های علمی و فنی و فناوری در دستور کار است.مجموع سرمایه‌گذاری در اجرای این پروژه‌ها می‌تواند به حدود 40 میلیارد دلار برسد.شرکت دولتی روسی ZN Vostok در حال توسعه پنج میدان نفتی در ایران است. حجم برنامه‌ریزی شده سرمایه‌گذاری بیش از 4 میلیارد دلار آمریکا است.
طرح‌هایی برای ایجاد سرمایه‌گذاری مشترک در زمینه مهندسی مکانیک و ساخت هواپیما در حال بررسی است. فرصت‌های همکاری در صنعت خودروسازی، کشتی‌سازی، حمل و نقل ریلی، کشاورزی و مهندسی برق و داروسازی در نظر گرفته شده است.روابط مستقیم اقتصادی بین مناطق روسیه و استان‌های ایران به طور فعال در حال توسعه است. حدود بیست منطقه روسیه در ایجاد این روابط نقش دارند.در بخش مالی، برنامه‌هایی برای هماهنگ‌سازی سیستم پیام‌رسانی مالی در حال انجام است، زیرا بسیاری از بانک‌های ایرانی و روسی از سیستم سوئیفت قطع شده‌اند. همچنین اتصال سیستم‌های پرداخت میر و شتاب و تسویه‌های متقابل با ارزهای ملی در دست بررسی است.ایران البته تامین کننده فناوری‌های پیشرفته غربی که ورود آن به روسیه اکنون ممنوع است، نخواهد بود. با این حال، تجربه قابل توجهی در زمینه جایگزینی واردات و دور زدن تحریم‌های غرب به دست آورده است که می‌تواند برای روسیه مفید باشد.
بسته شدن بازارهای غربی برای مسکو و از هم‌گسیختگی زنجیره‌های لجستیکی اروپایی، جذابیت ایران را به عنوان یک قطب مهم حمل و نقل افزایش می‌دهد. گام‌هایی برای بهبود بخش‌های ریلی و دریایی کریدور «شمال-جنوب» با عبور از خاک ایران تا منطقه خلیج فارس و اقیانوس هند در حال انجام است. روسیه فعالانه خروج ایران از انزوای سیاسی و اقتصادی بین‌المللی را ترویج می‌کند. مسکو از ورود ایران به سازمان همکاری شانگهای به عنوان یک عضو کامل حمایت کرد و از درخواست ایران برای پیوستن به برجام نیز پشتیبانی نمود. آماده‌سازی توافق‌نامه تجارت آزاد ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا در مرحله نهایی قرار دارد.امروزه پیش‌نیازها برای بروزرسانی پایه حقوقی روابط روسیه و ایران به منظور رساندن آنها به سطح مشارکت راهبردی ایجاد شده است. مسکو و تهران پیش‌نویس معاهده جدیدی را مبادله کرده‌اند و در حال تکمیل آخرین هماهنگی‌ها هستند. توافق‌نامه فعلی مبانی روابط و اصول همکاری بین جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه مورخ 12 مارس 2001 را تکمیل خواهد کرد.
منبع: باشگاه مباحثه‌ای والدای
نظر شما